Vergi Mevzuatına İlişkin Önemli Düzenlemeler İçeren 7524 Sayıl Kanun Resmi Gazetede Yayımlandı

1- “Borcu Yoktur” yazısı aranan işlemler genişletildi (Yürürlük 02.08.2024)

“Borcu Yoktur” yazısı aranan işlemler arasına mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemeler de dahil edilmiştir.

2- Hizmet erbabına bedelsiz veya indirimli verilen iştirak hisse senetlerinde gelir vergisi istisnası (Yürürlük: 02.08.2024)

İşveren tarafından hizmet erbabına bedelsiz veya indirimli verilen iştirak hisseleri ücret niteliğindedir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenecek tekno girişim şirketlerinin çalışanlara bedelsiz veya indirimli vereceği iştirak hisselerinin, hisselerin verildiği yılda çalışanın 1 yıllık brüt ücret gelirini aşmayan kısmının gelir vergisinden istisna olması sağlanmıştır.

Öte yandan, çalışan, iktisap ettiği iştirak hisselerini elden çıkardığında, daha önce işverenden alınmayan gelir vergisinin bir kısmı (yıllara göre oranlar değişmekte) vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile işverenden tahsil edilecektir.

Bir kişinin (hizmet erbabının) eylemine göre diğer bir kişiden (işverenden) vergi alınmasına sebebiyet verilmesi sebebiyle oldukça tuhaf bir maddedir.

3- Ticari ve mesleki kazançlarda günlük hasılat tespiti (Yürürlük 01.01.2025)

Ticari veya mesleki faaliyeti olan mükellefler nezdindeki yoklamalar arttırılarak, beyan edilen matrah ile yoklama sonuçlarına göre belirlenen ortalama yıllık hasılat kıyaslanarak, aradaki farkın %20’den fazla olması halinde bu mükellefler izah vermeye davet edilecektir.

4- Gelir ve kurumlar vergisi tevkifat uygulaması genişletiliyor (Yürürlük: 01.01.2025)

a-) 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre aracı hizmet sağlayıcılarının ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının, mezkûr Kanun kapsamındaki faaliyetleri dolayısıyla hizmet sağlayıcılarına ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarına yaptıkları ödemeler tevikfat kapsamına alınmaktadır.

b-) Cumhurbaşkanınca belirlenen sektörler veya faaliyet konularına ilişkin mal ve hizmet alımlarına yönelik yapılan ödemeler gelir ve kurumlar vergisi tekvifatı kapsamına alınmaktadır. Mevcut mevzuatta, bazı menkul kıymet gelirleri hariç, kurumlar vergisi mükellefleri arasında yalnızca yıllara sari inşaat işleri stopaj kapsamındayken, tevkifat yapılacak işlemler genişletilecektir. Böylece, kamu açısından peşin vergileme olacakken; mükellefler için kurum stopaj iade süreçleri doğabilir.

5- Kıymetli madenler borsa rayici ile değerlenecek (Yürürlük: 02.08.2024)

Kıymetli maden borsalarında işlem gören altın, gümüş ve platin gibi kıymetli madenler borsa rayicine göre değerlenecek, borsa rayicinin olmaması ya da muvazaalı bir şekilde oluşması halinde ise değerlemede maliyet bedeli esas alınacaktır.

6- Mükellefiyet tesisi olmadan elde edilen kayıt dışı kazançlarda vergi ziyaı cezası %50 arttırımlı uygulanacak. Buna göre, bu kapsama girenler için vergi ziyaı cezası 1 yerine 1 kat uygulanacakken; VUK’un 359’uncu maddesi kapsamına giren kaçakçılık suçlarında 4.5 kat uygulanacaktır. (Yürürlük: 02.08.2024)

7- Özel usulsüzlük ceza tutarlarında arttırılmıştır (Yürürlük: 02.08.2024)

Torba yasanın 10 ile 14’üncü maddeleri arasında yapılan değişikliklerle özel usulsüzlük ceza tutarları ciddi şekilde arttırılmış bulunmaktadır.

En çok karşılaşılan cezalarla ilgili örnek vermek gerekirse, 7.000 TL üstü ödemelerin tevsik zorunluluğuna aykırı olarak banka veya finans kurumu aracı olmaksızın ödenmesi halinde kesilecek özel usulsüzlük cezası, ödeme-tahsilat tutarının %5’inden %10’una çıkarılırken, minimum ceza tutarı 11.800 TL’den 20.000 TL’ye çıkarılmış ve maksimum kesilebilecek ceza da 8.700.000 TL’den 20.000.000 TL’ye yükseltilmiştir.

Faturanın süresinde veya hiç düzenlenmemesi halinde kesilecek cezanın minimum tutarı, fatura bedelinin %10’undan aşağı olmamak üzere 3.700 TL’den 10.000 TL’ye çıkarılmıştır. Ayrıca, sonraki tespitlerde minimum ceza tutarları da arttırılmıştır.

Tek düzen hesap planına aykırılığın cezası 65.000 TL’ye çıkarılmıştır.

Özetle, usul işlemlerine riayet ederken dikkatli olunmaması halinde, karşılaşılacak özel usulsüzlük ceza tutarları ciddi boyutlara varabilir.

8- Vergi aslı uzlaşma dışında bırakılmıştır (Yürürlük: 02.08.2024)

Pratikte vergi aslı zaten uzlaşmaya konu edilmiyordu. Yeni düzenlemeyle vergi aslının uzlaşma kapsamında olmaması Kanuni bir düzenleme haline gelmiştir. Kanun’un yayımı tarihi öncesi tebliğ edilen ihbarnameler bu kapsama girmemekle beraber, uygulamada vergi aslıyla ilgili bir indirim yapılmamaktadır.

9- Gezi, eğlence, spor ve amatör balıkçılık gibi faaliyetlerde kullanılan araçlar, özel tekne ve yatlar için limanlarda verilen hizmetler KDV istisnası kapsamı dışında bırakılmıştır (Yürürlük: 01.09.2024)

10- Birleşilen, devralınan veya bölünen işletmelere ait devreden KDV’nin indiriminin incelemeye bağlanması (Yürürlük: 02.08.2024)

Birleşilen, devralınan veya bölünen işletmede yer alan devreden KDV devralan işletme tarafından indirime konu edilebilmektedir. Yapılan yeni düzenleme ile söz konusu indirim hakkı, zamanaşımı süresi içerisinde yapılacak vergi incelemesi sonucuna bağlanmıştır. Vergi incelemesine kadar KDV indirim hakkının olmaması, KDV sistematiği açısından çok sorunlu bir hal teşkil edecektir.

11- Devreden KDV en fazla 5 yıl devredebilecek (Yürürlük: 01.01.2030)

Yapılan düzenleme ile bir işletmenin devreden KDV’sine ilişkin indirim hakkı en fazla 5 yıllık süreyle sınırlandırılmıştır.

12- 5 yıllık sürede indirilemeyen devreden KDV vergi incelemesi sonucuna göre gider kaydedilecektir (Yürürlük: 01.01.2030)

5 yıl içerisinde indirime konu edilemeyen devreden KDV mükellef kayıtlarında özel hesaba alınacaktır. Böylece, indirim hakkı kaybolduğu gibi, bu KDV’nin gider kaydedilmesi, mükellefin, 5 yıllık sürenin bitiminden itibaren 3 yıl içerisinde yapacağı talep üzerine başlatılacak vergi inceleme sonucuna bağlanmıştır. Aksi taktirde, 5 yıldan fazla devreden KDV gider de kaydedilemeyecektir.

13- Yabancı devlet kurum ve kuruluşlarına deprem nedeniyle yapılan teslimlerde KDV istisnası (Yürürlük: 02.08.2024)

6/2/2023 tarihinde meydana gelen deprem nedeniyle genel bütçeli kamu idarelerine bağışlanmak üzere, konut, iş yeri, okul, öğrenci yurdu, hastane, ibadethane, kültür ve sanat merkezi, kütüphane gibi taşınmazların inşasına ilişkin yabancı devlet kurum ve kuruluşlarına 1/1/2024 tarihinden itibaren yapılan teslim ve hizmetler ile genel bütçeli kamu idarelerine bağışlanacak konutların yabancı devlet kurum ve kuruluşlarına teslimi 31/12/2025 tarihine kadar katma değer vergisinden müstesna tutulmuştur.

14- Serbest bölge kurumlar vergisi istisnası ihracat kazançlarıyla sınırlandırılmıştır (Yürürlük: 01.01.2025 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanacak)

Mevcut mevzuata göre, serbest bölgede imal edilen ürünlerin gerek Türkiye’ye gerekse yurt dışına satışından elde edilen kazançlar kurumlar vergisinden istisnayken; yapılan düzenleme ile, söz konusu kazanç istisnası imal edilen ürünlerin ihracından doğan kazançla sınırlandırılmıştır.

15- Yatırım fon ve ortaklıklarının taşınmaz gelirlerindeki kurumlar vergisi istisnasında kar dağıtım şartı (Yürürlük: 01.01.2025 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanacak)

Yatırım fon ve ortaklıkları, taşınmazlardan elde ettikleri gelirin %50’sini, kurumalar vergisi beyanını izleyen 2’ci ayın sonuna kadar dağıtmaları şartıyla kurumlar vergisi istisnasından yararlanabileceklerdir. Eğer bu şart yerine getirilmezse, sadece taşınmazlardan elde edilen gelirler değil; ilgili yatırım fon ve ortaklığının tüm kazancı kurumlar vergisine tabi olacaktır. Özellikle GYF ve GYO’ları etkileyen söz konusu maddenin asgari kurumlar vergisi düzenlemesi ile birlikte okunması gereklidir. Düzenleme, 1.1.2025 tarihinden itibaren yürürlüğe gireceğinden, ilk kar dağıtım işlemi, 2025 yılında taşınmazlardan elde gelirler için 30.06.2026 tarihine kadar yapılacaktır.

16- 3996 sayılı Kanuna göre yap-işlet-devret modeli çerçevesinde gerçekleştirilen projeler ile 6428 sayılı Kanuna göre kamu özel iş birliği modeli çerçevesinde yürütülen projelerde faaliyette bulunan kurumların tüm kazançları üzerinden %30 oranında kurumlar vergisi alınacak. (Yürürlük: 2025 yılı ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara, özel hesap dönemine tabi olan kurumların ise 2025 takvim yılında başlayan özel hesap dönemi ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlarına uygulanmak üzere yayımı tarihinde)

17- Asgari kurumlar vergisi (Yürürlük: 01.01.2025 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanacak. Özel hesap dönemleri için ise 2025’te başlayan özel hesap dönemi için uygulanacak)

Kurumlar vergisi mükelleflerinin aşağıdaki formüle göre bulunacak kurumlar vergisinden daha az kurumlar vergisi ödeyemeyeceği hükme bağlanmıştır:

(Ticari bilanço karı + KKEG – Bazı İstisna ve İndirimler)* %10

Yukarıdaki formülasyondaki istisna ve indirimler aşağıdaki gibidir:

• İştirak kazancı istisnası
• Emisyon primi istisnası
• Taşınmazlardan elde edilen kazançlar dışında yatırım fon ve ortaklıkları kazanç istisnası
• Kooperatiflerde risturn istisnası
• Sat-geri kirala-al istisnası
• Girişim sermayesi fonu indirimi
• Korumalı işyeri indirimi (engelli çalıştıran koruma işyerleri için)
• Türk gemi sicili istisnası
• Serbest bölge istisnası
• Teknokent istisnası
• Ar-ge İndirimi

Örnek: Bir işletmenin 2025 yılı kurumlar vergisi beyanı aşağıdaki gibidir:

Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere, işletmenin ödemesi gereken kurumlar vergisi 875.000,00 TL iken; asgari kurumlar vergisi düzenlemesi nedeniyle ilave 125.000,00 TL daha vergi ödenecektir.

En genel bakış açısıyla, yukarıda sayılan indirim ve istisnalar dışındaki indirim ve istisnalardan yararlanan mükellefler için söz konusu hesaplama elzem olacaktır.

Öte yandan, işletmenin Yasa’nın yayımlandığı tarihten önce aldığı ve henüz tamamen kullanmadığı yatırım teşvik belgesine bağlı yatırım katkı tutarı varsa, ilgili mevzuat düzenlemesi çerçevesinde asgari kurumlar vergisinden söz konusu katkı tutarını mahsup etmek mümkün olacaktır. Kanun’un yayım tarihinden sonra alınan yatırım teşvik belgelerine bağlı katkı tutarları için bu mahsup hakkı bulunmamaktadır.

Söz konusu düzenleme, kamuoyuna yansıtıldığı gibi, zarar beyan eden işletmelerden kurumlar vergisi alınmasına sebebiyet veren bir düzenleme değildir.

Bu arada, düzenlemeyle ilgili en sorunlu kısım geçmiş yıl zararlarının asgari kurumlar vergisi matrahından düşürülüp düşürülemeyeceği kısmına yönelik olacaktır. Eski tarihlerde benzer şekilde çıkan Kanun uygulamalarında da Kanun metninde geçmiş yıl zararlarına ilişkin bit atıf bulunmamaktayken, Danıştay geçmiş yıl zararlarının asgari kurumlar vergisinden mahsup edilebileceği yönünde kararlar vermiştir. Bu düzenlemeye yönelik yayımlanacak Tebliği takip etmek gerekir.

18- Küresel asgari kurumlar vergisi (Yürürlük: 2024 yılı ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara, özel hesap dönemine tabi olan kurumların ise 2024 takvim yılında başlayan özel hesap dönemi ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlarına uygulanmak üzere yayımı tarihinde)

Kanunun 37- 49'uncu maddeleri ile, dünya genelinde elde ettikleri yıllık konsolide hasılatı, gelirin raporlandığı hesap döneminden önceki dört hesap döneminin en az ikisinde 750 milyon avro karşılığı Türk lirasını aşan çok uluslu işletmelere yerel ve asgari tamamlayıcı kurumlar vergisi ihdas edilmektedir. Bu kapsamda, yerel ve küresel asgari tamamlayıcı kurumlar vergisinin konusuna, mükelleflerine, matrahına, vergi oranına, istisna ve muafiyetlerine ve söz konusu verginin uygulanmasına yönelik düzenleme yapılmıştır. Sınırlı sayıda mükellef grubunu ilgilendiren bu düzenleme ile daha geniş bilgi notları paylaşılacaktır.

Bilgilerinize Sunulur,

Okan COŞGUN
YMM